292 klik

glosari KALAM

absurdisme	absurdism	Manusia mencari makna dan membinanya di dalam semesta yang tak bermakna.
altruisme	altruism	Sikap membuat sesuatu untuk kebaikan orang lain, tanpa mengharapkan balasan.
anarki	anarchy	Keadaan masyarakat yang menolak hierarki sepenuhnya.
agnostik	agnostic	Percaya yang tiada diketahui atau dapat diketahui tentang kewujudan dan sifat Tuhan.
antropomorfisme	anthropomorphism	Kecenderungan menganggap dunia luar sebagai cerminan manusia.
apofatisisme	apophaticism	Pegangan bahawa tiada perkataan boleh memerihalkan Tuhan.
aristotelianisme	aristotelianism	Falsafah yang menekankan logik deduktif formal,konsep bahawa realiti ialah gabungan bentuk dan jirim, dan penyelidikan ke atas yang konkret dan yang tertentu. Menyatakan ada 4 sebab: sebab benda (sifat dan binaan fizikan), sebab formal (struktur atau rekabentuk), sebab berkesan (agen yang sebenarnya memberi kesan), dan sebab akhir (tujuan muktamad).
asy’ariah	ash’arism	Mazhab teologi sunni utama, yang berpegang Tuhan maha berkuasa, dan maha adil, dan sifat Tuhan tak dapat dijangkau pemikiran dan deria manusia, dan manusia punyai pilihan namun di antara kemungkinan-kemungkinan yang dicipta Tuhan. Menyokong kalam dan penerokaan intelek.
ateisme	atheism	Tak percaya kewujudan Tuhan, walau ada percaya keruhanian.
autoteisme	autotheism	Percaya bahawa Tuhan adalah diri, atau dalam diri.
budisme	buddhism	Tradisi ugama dan falsafah yang berpegang bahawa kehidupan ialah penderitaan, akibat keinginan manusia, dan penderitaan ini boleh ditamatkan menerusi hikmah, kelakuan beretika, dan meditasi.
darwinisme	darwinism	Ide yang perubahan beransur dan membaiki (memberikan yang lebih baik) berlaku, dan perubahan makro terdiri daripada siri perubahan-perubahan kecil ini.
deisme	deisme	Percaya kepada Tuhan, dan bahawa perjalanan alam tabii tak perlukan campurtangan Tuhan, dan aqal dapat membabatkan kewujudan Tuhan dari alam tabii.
dekonstruktionisme	deconstructionism	Teori yang mempersoal andaian tradisi berkenaan ketentuan identiti dan kebenaran, dan perolehan makna oleh teks dan simbol; yang menekankan bahawa kata hanya boleh merujuk kepada kata-kata lain, dan cuba menunjukkan bahawa kenyataan terhadap mana-mana teks tumbangkan maknanya sendiri.
deontologi	deontology	Falsafah yang menerima bahawa kelakuan beretika itu menurut peraturan-peraturan tertentu.
dharuri	necessary	Terang dan jelas tanpa perlu penelitian (bdk. nazhari).
disteisme	dystheism	Percaya bahawa Tuhan jahat.
dualisme	dualism	Ontologi yang berpegang bahawa ada alam lain selain alam benda.
dualisme Kartesan	Cartesian dualism	Pendakwaan bahawa minda yang bukan benda, dan jasad yang benda, adalah dua perkara berbeza secara ontologi, tetapi bersalingtindak dengan kesebaban.
egoisme	egoism	Falsafah bahawa manusia patut bertindak untuk keabikan mereka.
eksistensialisme	existentialism	Pegangan bahawa kehidupan tidak punyai makna dan tujuan, dan kita boleh berikan apa-apa makna yang kita kehendaki.
elitisme	elitism	Percaya bahawa suatu kumpulan kecil tertentu patut diberi pengaruh dan kuasa.
empirisisme	empiricism	Teori yang semua pengetahuan adalah berdasarkan pengalaman yang terbit daripada deria-deria.
epifenomenalisme	epiphenomenalism	Pegangan bahawa peristiwa fizikal dan biokimiaan dalam badan adalah penyebab peristiwa minda, dan tidak sebaliknya.
epikurunisme	epicuranism	Falsafah materialisme, pragmatisme dan hedonisme egoan tentang kebahagian hidup.
epistemologi	epistemology	Teori tentang pengetahuan, sifatnya, justifikasi, dan kesahannya.
euteisme	eutheism	Percaya bahawa Tuhan sepenuhnya baik.
falasi	fallacy	Takulan yang tidak sah.
falsafah	philosophy	Kajian akademik bekenaan tabiat asas pengetahuan, realiti, dan kewujudan.
falsafah Sokrates	Socrates’ philosophy	Berpegang kepada penaakulan, bukan doktrin, sebagai asas etika. Persoal setiap anggapan tentang kebaikan dan kebijaksanaan. Falsafah untuk kebaikan masyarakat; pilihan manusia dimotivasikan kehendak untuk kebahagiaan.
fatalisme	fatalism	Pegangan bahawa perkara masa depan tak dapat dielakkan; perkara-perkara tertentu mesti akan berlaku.
fizikalisme	physicalism	Kepercayaan bahawa sains semuanya dapat diturunkan kepada akhirnya fizik.
fungsionalisme	functionalism	Pendapat bahawa struktur ditentukan oleh fungsi.
hedonisme	hedonism	Doktrin melakukan apa-apa yang membawa keseronokan dan kegembiraan.
holisme	holism	Sains pada tahap yang lebih rendah adalah tidak relevan kepada sains peringkat tinggi. Tahap yang lebih tinggi mempunyai keutamaan dalam memberi penjelasan. Tingkah-laku komponen-komponen hanya boleh dijelaskan dari segi hubungan di antaranya dalam keseleuruhan sistem.
humanisme	humanism	Sistem pemikiran yang memberi kepentingan kepada hal manusia daripada ketuhanan atau yang ghaib.
idealisme	idealism	Memegang kepada perwakilan alam seperti yang ia mungkin atau sepatunya begitu, dan bukan yang ia sebenarnya begitu. Membenarkan imaginasi dan pengkonsepan mindaan.
individualisme	individualism	Teori social yang mendahulukan kebebasan tindakan individu daripada kawalan masyarakat atau negara.
individualisme metodologian	methodological individualism	Menerima munculan dalam hubungan mikro-makro dalam sosiologi, namun memegang kepada reduksionisme, di mana sifat-sifat social boelh diterangkan sepenuhnya oleh sifat-sifat individu dan saling-tindak mereka.
individualisme ontologian	ontological individualism	Pegangan ontology dalam sosiologi yang hanya individu wujud.
jabariah	jabariyah	Pegangan yang segala yang berlaku dan dilakukan manusia adalah dariapada kuasa dan ketetapan Tuhan; manusia tiada pilihan atau kuasa.
kalam	kalam	Sains pengkajian doktrin Islam.
kapitalisme	capitalism	Pegangan bahawa perdagangan dan industry sesuatu negara diterajui oleh pemilik-pemilik persendirian untuk mencari untung.
keakibatan	consequentialism	Falsafah yang sesuatu tindakan membawa kepada akibat tertentu.
kefungsian strukturan	functional structuralism	Sistem sebagai struktur yang berhierarki dan teruraikan, maka bermodul.
kelitupan	supervenience	Hubungan di antara dua tahap analisis, di mana jika dua peristiwa punyai perihalan sama pada aras rendah, dua peristiwa ini juga sama pada tahap tinggi.
kemunculan	emergentism	Sejenis bukan reduktionisme yang menerima kedudukan ontologi golongan materialsime.
kemutlakan	absolutism	Berpegang kepada suatu kebenaran/kenyataan yang mutlak.
keplatoan	platonism	Falsafah Plato yang menekankan bahawa benda sebenarnya adalah salinan daripada ide-ide transenden dan bahawa ide-ide inilah maksud pengetahuan sebenar yang diperolehi menerusi kenangan.
kesainsan	scientism	Pegangan bahawa hanya dakwaan-dakwaan sains yang betul dan sah.
kesyirikan	polytheism	Percaya tuhan banyak, atau mengaitkan kuasa ketuhanan kepada banyak entiti.
komputationisme	computationism	Pegangan bahawa semua benda adalah gumpalan maklumat, dan semua proses adalah komputeran.
komunisme	communism	Kerajaan oleh kelas pekerja setelah revolusi, menghasilkan masyarakat tak berkelas.
konfusianisme	confucianism	Idea yang kehidupan manusia berada dalam ikatan raja-rakyat, bapa-anak, suami-isteri, abang-adik, dan kenalan tua-kenalan muda, yang setiapnya mempunyai peraturan dan tugas.
konstruktivisme	constructivism	Teori pembelajaran di mana pengetahuan dibina daripada pengalaman.
liberalisme	liberalism	Falsafah politik dan moral berasaskan kebebasan, persetujuan mereka yang diperintah, dan kesamaan terhadap undang-undang, dan secara amnya menyokong kerajaan terhad, hak asasi, pasaran terbuka, sekularisme, persamaan gender dan ras, keantarabangsaan, kebebasan bersuara dll.
logik	logic	Sains berkenaan prinsip formal taakulan: kesahan babatan dan demonstrasi.
materialisme	materialism	Fahaman bahawa hanya benda fizikal wujud, dan yang menyebabkan adanya dan terjadinya segala sesuatu dalam alam.
maturidiyah	maturidiya	Satu daripada teologi utama sunni, berpegang bahawa sifat baqa dan kekal dan tak terpisah daripada zat, wahyu diperlukan bersama akal untuk mengenali kebenaran, dan manusia punyai kebebasan memilih tetapi semuanya dijadikan Tuhan. Menyokong sains dan falsafah.
mentalisme	mentalism	Teori bahawa fenomena fizik dan psikologi akhirnya hanya boleh diterangkan dari segi minda yang kreatif dan menafsir.
metafizik	metaphysics	Cabang falsafah yang menangani prinsip-prinsip asas, seperti kewujudan, pengetahuan, pengenalan, masa, dan ruang.
misoteisme	misotheism	Percaya Tuhan jahat.
modernisme	modernism	Gerakan yang sengaja melawan kuat tradisi, iaitu pandangan ugama, politik dan sosial yang tertubuh selama ini, dengan mempercayai bahawa dunia dibina dalam ia dicerap.
monarki	monarchy	Sistem kerajaan di bawah seorang raja.
monoteisme	monotheism	Kepercayaan kepada satu Tuhan.
muktazilah	mu’tazila	Berpegang bahawa kebenaran boleh diperolehi menerusi akal, dan bahawa sifat itu sesuatu yang wujud bebas daripada zat.
nazhari		Perlu penelitian (bdk. dharuri).
neodarwinisme	neodarwinism	Modifikasi kepada darwinisme untuk menerangkan kenapa bukti perubahan beransur tidak didapati, dengan menggunakan ide seperti pengumpulan variasi dalam takungan gen bukan dalam individu dan seperti pengasingan.
nihilisme	nihilism	Percaya kepada ketiadaan makna dalam kenyataan.
objektivisme	objectivism	Falsafah individuisme rasionalan yang percaya bahawa perkara tertentu, terutama kebenaran baik-buruk, wujud bebas daripada pengetahuan atau persepsi manusia, dengan itu kejayaan seseorang tidak bergantung kepada individu lain.
okasionalisme	occasionalism	Doktrin bahawa setiap detik peristiwa berlaku dengan campurtangan berterusan Tuhan.
oligarki	oligarchy	Pemerintahan oleh kumpulan kecil elit.
ontologi	ontology	Metafizik berkenaan kewujudan dan kejadian, ciri benda dan hubungan di antaranya.
optimisme	optimism	Doktrin bahawa dunia ini terbaik di antara dunia-dunia yang mungkin.
organisisme	organicism	Masyarakat adalah seperti organisme biologian.
panteisme	pantheism	Percaya bahawa Tuhan adalah alam adalah tabii.
pascakebenaran	posttruth	Keadaan di mana pendapat ramai lebih dipengaruhi oleh kepercayaan dan emosi peribadi daripada fakta objektif.
pascamodernisme	postmodernism	Pergerakan yang dicirikan oleh keraguan meluas dan kesubjektifan, dan kesangsian terhadap teori dan penaakulan.
pascastruktalisme	poststructuralism	Sambutan (sambungan atau penolakan) terhadap strukturalisme sebelumnya.
perfektionisme	perfectionism	Doktrin bahawa kesempurnaan (terutama dalam hal moral dan keruhanian) dapat dicapai, dan patut dicapai.
peripatetik	peripatetics	Falsafah Aristotle. Pegangan bahawa pemikiran lbih utama daripada penderiaan, namun penderiaan diperlukan untuk menentukan realiti.
pluralisme	pluralism	Penerimaan pelbagai jenis manusia dengan kepercayaan dan pendapat berlainan, dan pelbagai jenis sistem.
plutokrasi	plutocracy	Kerajaan oleh mereka yang kaya.
populisme	populism	Falsafah politik di mana pemerintahan haruslah dari orang ramai, dan bukan dari kumpulan elit tertentu.
positivisme	positivism	Pegangan epistemologi bahawa tujuan pengetahuan ialah memerihal fenomena yang dialami, dan tak perlu untuk sesuatu yang tak dapat ditentukan.
positivisme logik	logical positivism	Pegangan positivisme bahawa masalah falsafah yang bermakna hanyalah yang boleh diselesaikan oleh analisis logik.
pragmatisme	pragmatism	Pegangan bahawa kata hanyalah alat dan tak punyai makna asal, tapi maknanya diteguhkan oleh penggunaan biasa.
progresivisme	progressivism	Falsafah politik yang menyokong pembaikan social.
psikologi kesosiobudayaan	socioculturalist psychology	Individu dipengaruhi dan dibentuk oleh keadaan sosial mereka.
qadariah	qadariah	Berpegang bahawa segala kerja manusia itu terjadi segalanya dengan kehendak dan kuasanya sendiri; Tuhan hanya menyediakan peruntukan kepadanya.
qualia	qualia	Komponen dalaman dan subjektif persepsi rasa, yang timbul daripada rangsangan deria oleh fenomena.
rasionalisme	rationalism	Percaya kebenaran ditentukan oleh logik deduktif.
realisme	realism	Pegangan bahawa apa yang dipersepsikan sebenarnya wujud “di luar sana” dan bukan dalam minda semata-mata.
realisme sains	scientific realism	Pandangan bahawa semesta yang diperihalkan sains itu nyata bagaimanapun tafsirannya; sebab itulah sains begitu berjaya.
reduksionisme	reductionism	Penurunan analisis tahap kolektif kepada penerangan dari segi komponen-komponen.
relativisme	relativism	Doktrin bahawa pengetahuan, kebenaran, estetik dan kemoralan wujud berkaitan budaya, masyarakat dan konteks sejarah, dan bukan mutlak.
sains	science	Kajian alam semulajadi dan tabiat benda semulajadi, dan pengetahuan yang diperolehi mengenainya.
semiotik	semiotics	Kajian sistem-sistem isyarat: kegunaan, interpretasi dan perwakilan.
silogisme	syllogism	Kaedah babatan logik secara bersistem, dari premis kepada rumusan.
sinkretisme	syncretism	Adunan pelbagai agama, budaya, dan/atau sebagainya.
skeptisisme	scepticism	Kepercayaan bahawa tiada kebenaran tertentu, hanya kepercayaan; setiap dakwaan perlu dipersoali.
sofisme	sophism	Mazhab falsafah yang percaya kepada kerelatifan kebenaran, dan kebenaran mutlak tidak wujud.
solipsisme	solipsism	Pegangan bahawa hanya diri boleh diketahui wujud.
sosialisme	socialism	Pegangan yang kapitalisme harus dikawal.
stoisisme	stoicism	Sekolah falsafah yang mengajar kebaikan berdasarkan ilmu, dan harus bebas daripada emosi keseronokan mahupun penderitaan.
strukturalisme	structuralism	Teori yang wujud struktur dalaman bawahan yang diarahkan oleh peraturan nalar dan tak sembarangan, yang punyai kesan yang boleh diukur ke atas bahasa, telatah, masyarakat dan budaya.
taoisme	taoisme	Falsafah tradisi Cina yang percaya kepada suatu kebenaran di sebalik deriaan manusia, yang sangat berkait dengan alam tabii, dan tujuan hidup manusia ialah untuk memehami kebenaran ini dan hidup berharmoni dengannya.
teisme	theism	Percaya adanya Tuhan.
teknokrasi	technocracy	Pemerintahan oleh pakar teknologi.
teleologi	teleology	Kajian tentang tujuan dan pengakhiran.
teokrasi	theocracy	Kerajaan berasaskan panduan Tuhan, atau oleh mereka yang dianggap dipandu Tuhan.
teologi	theology	Kajian sistematik sifat Tuhan dan kepercayaan agama.
tradisionalisme	traditionalism	Sistem falsafah di mana tradisi ialah penentu utama.
transendentalisme	transcendentalism	Pergerakan falsafah yang memberatkan menjangkaui masyarakat, dunia fizikal, ugama dan falsafah.
utilitarianisme	utilitarianism	Pegangan bahawa beretika atau bermoral ialah yang memaksimumkan kebahagian jumlah terhadap semua manusia dan meminimumkan kesakitan jumlah.
vitalisme	vitalism	Pegangan bahawa organisme hidup mengandungi daya atau bahan ‘vital’ sebagai tambahan kepada jirim fizikal.